दुल्लु- मुलुक यतिखेर बन्दाबन्दीमा छ। जिल्लाका अधिकांश मानिस घरबाट बाहिर निस्केका छैनन्। तर नारायण नगरपालिका–६ भुर्तिका ५५ वर्षीया काली सार्की गिट्टी कुट्दै भेटिन्छिन्। उमेर जति बुढो भए पनि उनका कर्मशील हात भने गिट्टीमा कुदिरहेका छन्। छोराछोरीले पालनपोषण गर्ने उमेरमा उनलाई गिट्टी कुट्न रहर नभई बाध्यता रहेको छ।
गिट्टी कुट्न छाडे परिवारको पेट भोको रहने भन्दै उनले दिनहुँ गिट्टी कुट्ने गरेका छिन्। “गिट्टी कुट्ने काम रहर नभएर आफ्नो बाध्यता रहेको छ”, उनले भनिन, “घरमै बसी खाने हाम्रा पनि रहर थियो। भोको पेटले त घरमा बस्न दिँदैन। काम नगरी खान पुग्दैन। छोराछोरीले भोक लाग्यो भन्ने भने कहाँ माग्न जाने।”
एक घण्टाको पैदल हिँडेर उनी नारायण नगरपालिका–८ झुप्रेसाल नजिक ठेकेदारले थुपारेको ढुङ्गालाई आफ्ना हतौंडाको सहायताले गिट्टी बनाउने गर्छन्। यो उनको नियमित काम हो। घामपानीलाई छल्न छातालाई लठ्ठीमा बाँधेर त्यही छाताको सहारामा दिनभर गिट्टी कुटेर त्यसबाट आउने ज्यालाले आफ्नो बाँच्ने सहारा भएको उनको भनाइ छ। उनले भनिन “मैले यो काम गर्न थालेको १० वर्ष हुन थाल्यो, यहीबाट आएको पैसाले पाँच जनाको परिवार हुर्काएँ, यो काम छाडे पेट पनि बन्द हुन्छ, रहरले होइन बाध्यताले गर्नुपरेको छ।” नत्र यो बुढो उमेरमा घरमा बसेर आराम गर्थेँ अझ यो कोरोना भन्ने आएको छ अरे किन हातखुट्टा दुःखाउँथे उनले दुखेसो पोखिन।
सोही ठाउँका ३५ वर्षीय देउरुपा सार्कीले पनि ज्याला मजदूरीबाहेक अन्य पेशा नभएकाले ठेकेदारले थुपारेको ढुङ्गा फुुटाएर गिट्टी कुट्ने काममा लागेका छन्। यसले कम्तीमा छाक टरेको छ, नत्र हामीलाई पनि अरू जस्तै पुगेको भए यो महामारीमा आफूहरु नआउने बताउँदै उनले रोगभन्दा पनि यो गिट्टी कुट्ने काम अप्ठ्यारो हो तर नगरी सुखै छैन भनिन। “लकडाउन भनेर घर बसेको भए यो महिनाभरि के खाने समस्याले सताउँथ्यो। यो गिट्टी बेचेर आएको पैसाले आफ्नो घर खर्च जोहो गर्न सहजता आएको छ उनले भनिन।
तीन साता नै हुन थाल्यो, यो अवधिमा उनीहरु करिब १० ट्र्याक्टर गिट्टी कुटिसकेका छन्। यो समस्या उनीहरुको मात्र नभएर नारायण नगरपालिका–६ का अधिकांश दलित समुदायसँग छ। “गरिबीका कारण यो समुदायले जीवनको जोखिम मोलेर गरेको मेहेनत पेट पाल्नकै लागि भएको दलित पत्रकार महासङ्घ दैलेखका अध्यक्ष पृथ बयलकोटीले बताए। “लकडाउन अवधिभर उनीहरुको खानपानका लागि स्थानीय सरकारले व्यवस्थापन गर्नुपर्ने देखिन्छ”, उनले भने, “यो समस्या अब धेरै दलित समुदायका घरपरिवारमा आउने खतरा बढेर गएको छ।” समयमै सम्बन्धित पक्षले ध्यान दिनुपर्ने उनको सुझाव छ।
गत महिना वडामा केही राहत वितरण गरेको तर त्यो सानो राहतले ठूलो परिवार भएकालाई एक हप्ता पनि नपुग हुँदा समस्या आएको र अब उनीहरुलाई दोस्रो चरणको खाद्यान्न वितरण गरिने वडा नं ६ का वडाध्यक्ष प्रकाश न्यौपानेले जानकारी दिए। अब राहत वितरण गर्दा गिट्टी कुट्ने परिवारको पहिचान गरी उनीहरुलाई अन्य परिवारभन्दा बढी सहुलियत दिने सोचमा हामी छौँ भन्दै उनले लकडाउनमा घरमै बस्न उनीहरूलाई आग्रह पनि गरे। रासस
