कैलालीका तटीय क्षेत्रका नागरिक पानी पर्दा त्रासमा बस्ने गरेका छन् । सोमबार रातिदेखि लगातार वर्षा सुरु भएपछि तटीय क्षेत्रका नागरिक बाढीको त्रासले रातभर सुत्न नसकेको बताउँछन् । चैतमै नदी कटान सुरु भएको टीकापुर–८ श्रीलङ्काका नागरिक पानी पर्दा चिन्तित हुन्छन् । ‘नदीले कटान तीव्र पारेको छ । धार परिवर्तन गरेर नदी जमिनमा बगिरहेको छ,’ स्थानीय झपट बुढाले भने, ‘पानी पर्दा बाढी आउने डरले सुत्दैनौं ।’
सोमबार रातिदेखि निरन्तर वर्षा भएपछि कर्णाली नदीमा पानीको बहाव बढेर कटान सुरु गर्न थालेपछि श्रीलङ्कावासी रातभर निदाउन सक्दैनन् ।
‘पानी परेको बेला नदीको सतह बढ्ने र बाढी गाउँ पस्ने डरले निदाउन सक्दैनौं,’ स्थानीय शिक्षक पदम बुढा भन्छन्, ‘धेरै पानी परेको दिन हामी सुत्दै सक्दैनौं । अग्लो ठाउँमा गएर रातभर बसिराख्छौं । वर्षायाम त्रासमै बित्छ । वर्षा भइरहेको दिन ध्यान नदीतिरै हुन्छ ।’
नदीले बर्सेनि २० बिघाभन्दा बढी जमिन कटान गर्छ । ‘साविक धनसिंहपुर गाविसको वडा नं १ पूरै कटान भएर नदी बगिरहेको छ,’ कालु साउदले भने, ‘पछिल्ला तीन वर्षमा मात्रै हजार बिघा जति जमिन कटान भएको छ ।’
साउदका अनुसार यहाँ पहिले ५ सय घर थिए । अधिकांश विस्थापित भइसके । ‘अब हामी करिब ८० परिवार मात्र छौं । हाम्रो जतिबेला पनि उठीबास लाग्न सक्छ ।’
बर्दियाले आफ्नो क्षेत्रमा कर्णाली नदीबाट दक्षिणतर्फ तटबन्ध निर्माण गरेपछि कैलालीतर्फ नदीको कटान तीव्र भएको हो । यहाँ २०६० बाट नदीले कटान सुरु गरेको हो तर पछिल्ला तीन वर्षयता कटान तीव्र छ । स्थानीय तहदेखि जिल्ला प्रशासन, जिल्ला समन्वय समिति, प्रदेश सरकार हुँदै सङ्घीय सरकारसँग पटक–पटक गुहार मागे पनि दीर्घकालीन समाधान नभएको स्थानीयको गुनासो छ ।
‘कटान नियन्त्रणका लागि प्रदेश र सङ्घमा पहल गरिरहेको छु, सुनुवाइ नहुँदा किसानले उर्वरभूमि गुमाइरहेका छन्,’ टीकापुर नगरपालिका–८ का वडाध्यक्ष दीर्घबहादुर ठकुल्लाले भने, ‘बर्दियातिरबाट भएको तटबन्धभन्दा तलबाट तीव्र कटान भइरहेको छ । नदीको कटान नियन्त्रण नभए श्रीलङ्काको बस्ती नै जोमिखमा पर्छ ।’
केही दिनअघि स्थानीयले जैविक तटबन्ध गरे । नदी गाउँ पस्ने जोखिम बढेपछि स्थानीयस्तरमै रहेका झालापाता र काठको प्रयोग गरी तटबन्ध बनाएको स्थानीय बताउँछन् । कर्णाली नदीमा सिँचाइ आयोजनाले विगत पाँच वर्षदेखि तटबन्ध निर्माणको काम गर्दै आएको छ । यसअघि करिब ६ सय मिटर तटबन्ध निर्माण भएको छ । आयोजनाले सिद्धि साइ कन्ट्रक्सनलाई १ हजार ६ सय मिटर तटबन्ध निर्माणका लागि ठेक्का दिएको थियो । निर्माण कम्पनीले समयमै तटबन्ध नगर्दा बस्ती जोखिममा परेको हो ।
‘हरेक वर्ष निर्माण कम्पनीलाई दबाब दिँदै आएका छौं,’ वडाध्यक्ष ठकुल्लाले भने, ‘ठेकेदारको लापरवाहीले समयमै तटबन्ध निर्माण भएन, तटबन्ध नबन्दा बस्ती सखाप हुने चिन्ता बढेको छ ।’
वडाध्यक्ष ठकुल्लाले बस्ती कटानबाट कसरी जोगाउन सकिएला भनी सिँचाइ आयोजना र नगरपालिकाबीच छलफल भएको बताए ।
