केहि समयअघिमात्र पोखरामा यति एअरलाईन्सको विमान दुर्घटना। ७२ जनाको मृत्यू। काठमाडौ विमानस्थलमै सौर्य एअरको विमान दुर्घटना। १८ जनाको मृत्यू। फेरी आज बुद्द एअरको विमानमा समस्या देखिएपछी पोखराका लागि उडेको विमान काठमाडौं नै फर्काएर अवतरण गरियो।
यी घटनाहरुले नेपालमा हवाई यात्राको सुरक्षामाथि गम्भिर प्रश्नचिन्ह ठड्याइदिएको छ। हवाई सुरक्षा व्यवस्थापनमा सुधार आवश्यक देखिएको छ। यस सन्दर्भमा हवाई सुरक्षाको स्थिति, समस्याहरु र सम्भावित समाधानहरुबारे विस्तृत रुपमा चर्चा गर्न आवश्यक छ।
पछिल्लो समय भएका हवाई दुर्घटनाको तथ्याङ्क
नेपालमा हवाई दुर्घटनाहरुमा वृद्धि भएको छ। यहाँ पछिल्लो समय भएका केहि प्रमुख दुर्घटनाहरुको तथ्याङ्क प्रस्तुत गरिएको छ:
- पोखरामा यति एअरलाईन्सको दुर्घटना: यस दुर्घटनामा ७२ जनाको मृत्यू भएको थियो।
- काठमाडौमा सौर्य एअरको दुर्घटना: काठमाडौ विमानस्थलमा भएको यो दुर्घटनामा १८ जनाको मृत्यू भएको थियो।
- बुद्द एअरको समस्या: बुद्द एअरको विमानमा समस्या देखिएपछि पोखराका लागि उडेको विमान काठमाडौं नै फर्काएर अवतरण गरियो।
- त्रिभुवन विमानस्थलका प्रमुख दुर्घटना:
- १४ जनवरी १९९५: शाही नेपाल वायुसेवा निगमको जहाज दुर्घटनामा २ जनाको मृत्यु, २३ घाइते।
- २१ अप्रिल २००४: बुद्ध एयरको जहाज दुर्घटनामा १ जनाको मृत्यु।
- ४ मार्च २०१५: टर्किस एयरको विमान रनवेभन्दा बाहिर जाँदा २३५ यात्रु घाइते, कुनै मृत्यु भएन।
- मार्च २०१८: युएस–बाङ्ला एयरलाइन्सको जहाज दुर्घटनामा ५१ जनाको मृत्यु।
नेपाली आकाशमा उड्ने विमानहरुको अवस्था
नेपालका एयरलाइन्सहरुमा विभिन्न प्रकारका विमानहरु उडाइन्छन्। यी विमानहरुको प्राविधिक अवस्था र नियमित मर्मत संभारको अवस्था समग्रमा सन्तोषजनक छैन। केही तथ्याङ्कहरु यस प्रकार छन्:
- पुराना विमानहरुको प्रयोग: केही एयरलाइन्सहरुमा १५-२० वर्ष पुराना विमानहरु अझै पनि प्रयोग गरिरहेको पाइन्छ।
- प्राविधिक परीक्षण: नियमित प्राविधिक परीक्षण र मर्मत संभारको अभावले गर्दा धेरैजसो विमानहरुमा समस्या देखिने गरेको छ।
- मर्मत संभारको स्तर: उपकरणहरुको गुणस्तर र मर्मत संभारको स्तरबारे ठोस तथ्याङ्कहरु अभाव देखिएको छ।
प्राविधिक, अपरेशनल र फाईनान्सीयल अडिटको आवश्यकता
हवाई सुरक्षामा सुधार ल्याउन प्राविधिक, अपरेशनल र फाईनान्सीयल अडिट आवश्यक छ। यसमा समावेश गर्नुपर्ने केहि मुख्य बुँदाहरु यस्ता छन्:
- प्राविधिक अडिट: विमानहरुको सुरक्षा र मर्मत संभारको अवस्थाको नियमित निरीक्षण गर्नु जरुरी छ। यसले सम्भावित प्राविधिक त्रुटिहरु पहिचान र समाधान गर्न सहयोग गर्दछ।
- अपरेशनल अडिट: चालक दलको तालिम, उडानका मापदण्ड, तथा सुरक्षा प्रक्रियाहरुको कार्यान्वयनको समीक्षा गर्नु महत्वपूर्ण छ। यसले अपरेशनल त्रुटिहरु कम गर्न मद्दत पुर्याउँछ।
- फाईनान्सीयल अडिट: कम्पनीको आर्थिक अवस्था, लगानी, तथा खर्चहरुको नियमित समीक्षा गरिनु पर्दछ। आर्थिक संकटमा रहेका कम्पनीहरुले सुरक्षामा कटौती गर्न सक्छन्, जसले दुर्घटनाको सम्भावना बढाउँछ।
नियामक निकाय र सरकारको भुमिका
हवाई सुरक्षामा सुधार ल्याउन नेपाल नागरिक उड्डयन प्राधिकरण (CAAN) को भूमिका महत्वपूर्ण छ। निम्न कुरामा ध्यान दिनु आवश्यक छ:
- नियमित निरीक्षण र अडिट: नियामक निकायले नियमित रूपमा विमान कम्पनीहरूको निरीक्षण र अडिट गर्नु जरुरी छ।
- कडा कारबाही: मापदण्ड पालना नगर्ने कम्पनीहरूमाथि कडा कारबाही गर्नु आवश्यक छ।
- नयाँ नियमहरुको लागु: अन्तर्राष्ट्रिय मापदण्ड अनुरुपको विमान सुरक्षा र सञ्चालनका नियमहरु लागु गर्नु जरुरी छ।
- नयाँ प्रविधि र उपकरणहरुको प्रोत्साहन: नयाँ प्रविधि र उपकरणहरुको उपयोग गर्न विमान कम्पनीहरुलाई प्रोत्साहित गर्नु आवश्यक छ।
निष्कर्ष
नेपालमा हवाई यात्राको सुरक्षामा सुधारको आवश्यकता स्पष्ट छ। पछिल्लो समय भएका दुर्घटनाले देखाएको जोखिमलाई कम गर्न प्राविधिक, अपरेशनल, र फाईनान्सीयल अडिटको सुधार, नियामक निकायको सक्रियता, र सरकारी नीतिहरुको प्रभावकारी कार्यान्वयन महत्वपूर्ण छ। यसका लागि समग्र हवाई सुरक्षा प्रणालीमा आमूल सुधार र सुदृढीकरणको आवश्यकता छ। समग्रमा, हवाई सुरक्षामा सुधार ल्याउन सबै सम्बन्धित पक्षको सक्रिय सहभागिता र समन्वय आवश्यक छ।
