काठमाडौँ – दलित अधिकारका अभियन्ता खगेन्द्र सुनारलाई मंगलबार दिउँसो नयाँ बानेश्वरस्थित संघीय संसद भवन अगाडिबाट प्रहरीले गिरफ्तार गरेको छ। दलित समुदायका लागि समानुपातिक प्रतिनिधित्वको माग गर्दै आन्दोलनरत सुनारलाई संसद भवनमा प्रवेश गर्न खोज्दा निषेधित क्षेत्र तोडेको आरोपमा प्रहरीले नियन्त्रणमा लिएको हो।
दलित अधिकारको माग र सुनारको धर्ना
खगेन्द्र सुनारले २३ साउनदेखि माइतीघरमा धर्ना बस्दै आएका थिए। उनी संविधानद्वारा प्रत्याभूत गरिएको दलित समुदायको समानुपातिक प्रतिनिधित्वको माग गर्दै शरीरमा तीन किलोग्रामको नेल लगाएर धर्ना बसिरहेका थिए। सुनारले विभिन्न समयहरूमा दलित अधिकारको पक्षमा प्रदर्शन र आन्दोलन गर्दै आएका छन्।
रुकुम पश्चिमको घटनाबाट सुरु भएको संघर्ष
सुनारको दलित अधिकारका लागि संघर्ष रुकुम पश्चिमको घटनापछि विशेष रूपमा चर्चामा आयो। २०७७ जेठ ११ गते रुकुम पश्चिममा जाजरकोटका नवराज विकसहित ६ जनाको हत्या भएको दुई दिनपछि खगेन्द्रले जिल्ला प्रशासन कार्यालय रुकुम पश्चिमको गेटमा भोकै सुतेर आन्दोलन गरेका थिए। यसबाहेक, उनले जिल्ला अदालत रुकुमपश्चिमको गेटमा १० दिनसम्म धर्ना दिएका थिए।
राजनीतिक नियुक्तिमा दलित प्रतिनिधित्वको माग
खगेन्द्र सुनारले पछिल्लो समय केपी शर्मा ओली नेतृत्वको मन्त्रिपरिषद्मा दलित प्रतिनिधित्व नभएपछि आन्दोलन सुरु गरेका थिए। उनी संविधानमा व्यवस्था गरिएको आरक्षण, समानुपातिक समावेशी प्रतिनिधित्व कार्यान्वयन गर्नुपर्ने माग राख्दै माइतीघरमा धर्नामा बसेका थिए।
उनले संघ तथा प्रदेश सरकारले गर्ने राजनीतिक नियुक्तिमा जनसंख्याको अनुपात अनुसार १२.८ प्रतिशत दलित समुदायको प्रतिनिधित्व सुनिश्चित हुनुपर्ने माग गरेका छन्।
दलितमाथि विभेद: सिंहदरबारदेखि गाउँसम्म
सुनारका अनुसार दलितमाथि हुने छुवाछुतको घटना अहिले गाउँमा मात्र सीमित छैन। सिंहदरबारमा समेत दलित समुदायलाई विभेद गरिँदै आएको उनले दाबी गरेका छन्। "पहिले गाउँमा छुवाछुत हुन्थ्यो, अहिले सिंहदरबारमा हुन्छ," उनी भन्छन्।
खगेन्द्रले दलित समुदायलाई अझै पनि राजनीतिक रूपमा बहिष्कार गरिएको बताएका छन्। उनले संविधानद्वारा प्रत्याभूत अधिकारहरू कार्यान्वयन नगरी दलित समुदायलाई पछाडि पारिएको आरोप लगाएका छन्।
संविधानको पालना र अधिकारको माग
खगेन्द्र सुनारले दलित समुदायले व्यवस्थाको लागि लडेको भए पनि आजसम्म संविधानले दिएको अधिकार पाउन आन्दोलन गर्नुपर्ने बाध्यता रहेको बताएका छन्। उनले संविधानमा व्यवस्था गरिएको दलितको अधिकारलाई कार्यान्वयन गरिनुपर्ने माग गर्दै, राजनीतिक नेतृत्वले दलित समुदायलाई उपेक्षा गरेको आरोप लगाएका छन्।
सुनारको गिरफ्तारीले नयाँ तरङ्ग
खगेन्द्र सुनारको गिरफ्तारीले नेपालमा दलित अधिकारको आन्दोलनलाई नयाँ तरङ्ग दिएको छ। संविधानमा प्रत्याभूत अधिकारहरूको कार्यान्वयनमा राज्यको उदासीनता र दलित समुदायमाथि हुने राजनीतिक विभेदलाई उजागर गर्दै, सुनारले आफ्ना मागहरू पुरा गर्न संघर्ष जारी राख्ने बताएका छन्।
