नेपालमा पहिलो पटक ग्रिन हाइड्रोजन कारको प्रयोग सुरु भएको छ। नेपाल आयल निगमको सहयोगमा काठमाडौं विश्वविद्यालयले हाइड्रोजन रिफ्युलिङ स्टेसन स्थापना गरी हाइड्रोजन गाडीको सफल परीक्षण गरेपछि यो सम्भव भएको हो।
प्रधानमन्त्रीद्वारा औपचारिक उद्घाटन
दुई वर्षभन्दा बढीको अध्ययन र अनुसन्धानपछि गत चैत १८ गते हाइड्रोजन कारको सफल परीक्षण गरिएको थियो। प्रधानमन्त्री केपी शर्मा ओलीले औपचारिक रूपमा ग्रिन हाइड्रोजन रिफ्युलिङ स्टेसन र हाइड्रोजन गाडीको उद्घाटन गरेका छन्। उनले हाइड्रोजन प्रविधिलाई चाँडो नै व्यावसायिक प्रयोजनमा लैजाने प्रतिबद्धता जनाएका छन्।
दीक्षान्त समारोहमा हाइड्रोजन कारको प्रयोग
काठमाडौं विश्वविद्यालयको २९औं दीक्षान्तको दोस्रो चरणमा प्रधानमन्त्री ओलीले विश्वविद्यालय परिसरबाट दीक्षान्त समारोहसम्मको यात्रा ग्रिन हाइड्रोजन कारमा गरेका थिए। यस क्रममा, उनले हाइड्रोजन इन्धनलाई राष्ट्रिय नीति तर्जुमा गरेर चाँडो नै व्यावसायिक प्रयोगमा ल्याउने योजना सार्वजनिक गरेका छन्।
राष्ट्रिय हाइड्रोजन नीति र व्यावसायिक योजना
सरकारले ऊर्जा मन्त्रालयमार्फत राष्ट्रिय हाइड्रोजन नीति–०८० पारित गरिसकेको छ, जसमा काठमाडौं विश्वविद्यालयका विज्ञ प्रतिनिधिहरूको पनि सहभागिता रहेको छ। यो नीति कार्यान्वयन गर्न आवश्यक कानुनी ढाँचा, नियम, निर्देशिका, र कार्यविधिको निर्माण प्रक्रियामा रहेको जनाइएको छ।
जलवायु परिवर्तन र हाइड्रोजन प्रविधि
जलवायु परिवर्तनले निम्त्याएको वातावरणीय जोखिम न्यूनीकरण गर्न र जीवाष्म इन्धनको खपत घटाउन काठमाडौं विश्वविद्यालयले ०७७ साउनदेखि ग्रिन हाइड्रोजन ल्याब स्थापना गरेको थियो। यो ल्याबका प्रमुख तथा सहप्राध्यापक विराजसिंह थापाका अनुसार, लामो अनुसन्धानपछि नेपाल अब हाइड्रोजन युगमा प्रवेश गरेको छ।
पेट्रोलियम आयात र प्रदूषण नियन्त्रण
नेपालमा हरेक वर्ष करिब २ खर्ब रुपैयाँको पेट्रोलियम पदार्थ आयात हुन्छ, जसले गर्दा प्रदूषणको स्तर उच्च छ। यो समस्याको समाधानका लागि विश्वका विभिन्न मुलुकहरूले वैकल्पिक इन्धनको खोजी गरेका छन्। जापान, कोरिया, जर्मनी लगायतका मुलुकहरूले हाइड्रोजन इन्धन प्रयोग गरिरहेका छन्, र नेपालले पनि यो प्रविधिको विकास गर्न आवश्यक कदम चालेको छ।
आयल निगम र काठमाडौं विश्वविद्यालयबीच सहकार्य
नेपाल आयल निगमले काठमाडौं विश्वविद्यालयसँग ५ वर्षे समझदारीपत्र (एमओयू) गर्दै, इन्जिनियरिङ सर्भिस र वैकल्पिक ऊर्जामा सहकार्य गर्ने योजना बनाएको छ। निगमले आर्थिक सहयोगस्वरूप ५ करोड रुपैयाँ उपलब्ध गराउनेछ, जसबाट विश्वविद्यालयले ३३ हजार अमेरिकी डलर मूल्य पर्ने हाइड्रोजन कार किनेको हो।
हाइड्रोजन उत्पादन र भविष्य
नेपालमा बर्खायाममा सयौं मेगावाट विद्युत् खेर जाने गर्छ। यसलाई न्यूनतम मूल्यमा प्रयोग गरेर हाइड्रोजन उत्पादन गर्न सकिने बताइएको छ। पानीलाई रासायनिक प्रक्रियामार्फत हाइड्रोजन र अक्सिजनमा टुक्राएर हाइड्रोजन उत्पादन गरिन्छ, जसको लागत विद्युत्को मूल्यमा निर्भर हुन्छ। यसरी हाइड्रोजन उत्पादनबाट उद्योगहरूमा जीवाष्म इन्धनको स्थानान्तरण सम्भव हुने देखिएको छ।
