काठमाडौं - हरितालिका तीज पर्वको अघिल्लो दिन आज नेपाली हिन्दू महिलाहरूले परम्परागत रूपमा ‘दर’ खाएर मनाउँदैछन्। दर खाने दिनमा परिवार, इष्टमित्र र छिमेकीहरू भेला भएर विभिन्न परिकार खाँदै रमाइलो गर्ने चलन रहेको छ।
दर खाएपछि महिलाहरू भोलिपल्ट तीजको दिन निराहार व्रत बस्ने गर्छन्। यसले व्रतालुलाई पौष्टिक तत्वयुक्त खानेकुराको आड प्रदान गर्ने धार्मिक मान्यता छ।
दर खाने परम्पराको सांस्कृतिक महत्व
दर खाने दिनलाई पारिवारिक एकता र मेलमिलापको प्रतीक मानिन्छ। परिवारका सदस्यहरू, नातेदार र साथीहरूलाई आमन्त्रित गरी एकै ठाउँमा भेला भएर विशेष भोजन गर्नाले पारिवारिक सम्बन्धलाई अझ प्रगाढ बनाउने विश्वास गरिएको छ। यस दिन महिलाहरूले सुखदुःख साटासाट गर्दै सामाजिक, मानसिक र भावनात्मक सशक्तिकरणको अवसर प्राप्त गर्छन्।
शाब्दिक रूपमा ‘दर’ भनेको बलियो वा दरो भन्ने बुझिन्छ। व्रत बस्नु अघि राति पौष्टिक परिकार खाएर सुत्ने प्रचलनलाई नै दर खाने दिन भनिन्छ।
धार्मिक दृष्टिकोण
ज्योतिषाचार्य पण्डित नारायणप्रसाद दुलालका अनुसार दर खाने परम्परा सत्य युगमा पार्वतीले भाद्र शुक्ल द्वितीयाका दिन दर खाई, तृतीयामा व्रत गरेर महादेवलाई स्वामी पाएको धार्मिक मान्यता छ। यसले गर्दा दर खाने दिनले धार्मिक र सांस्कृतिक दृष्टिकोणले महत्त्वपूर्ण स्थान लिएको छ।
परम्परागत गीतसंगीत र दरका परिकार
यस दिन पारिवारिक वातावरणमा गीतसंगीत, नृत्य र भजनकीर्तनको पनि विशेष आयोजन हुने गर्दछ। महिलाहरूले परम्परागत तीज गीतहरू गाएर आफ्नो भावनाहरू व्यक्त गर्छन्।
तीजको दरका रूपमा खीर, पुरी, तरकारी, सेलरोटी र मिठाइहरू बनाउने चलन छ। स्थानअनुसार दरका परिकारहरू फरक हुन सक्छन् भने आधुनिकतासँगै परिकारमा पनि परिवर्तन आएको छ।
विकृति र सचेतता
हालका दिनमा सहरबजारमा हुने दर कार्यक्रममा मादक पदार्थ र अत्यधिक खानाको समावेश हुन थालेको छ। ज्योतिषाचार्य दुलालका अनुसार दरका नाममा हुने यस्ता अराजक क्रियाकलापले समाज र स्वास्थ्यमा नकारात्मक असर पुर्याएको छ। यसकारण, दरको नाममा हुने विकृति र विसङ्गतिप्रति सचेत हुन आवश्यक रहेको उनले सुझाव दिएका छन्।
