नेपालका वाणिज्य बैंकहरूले हाल कर्जाको ब्याजदर घटाउँदै आएका छन्। आधार दर घट्दा ऋणीले तिर्नुपर्ने ब्याजदरमा कमी आएको हो। तीन महिनामा मात्र ब्याजदर १५% सम्म र अघिल्लो वर्षको तुलनामा ३३% सम्म घटेको विवरणहरू प्रकाशित भएका छन्। कर्जाको माग नहुँदा र बैंकमा अधिक तरलता रहँदा ब्याजदरमा कमी आएको हो।
प्रमुख आधार दर घटाएका बैंकहरू
बैंकहरूको आर्थिक वर्ष २०८०/८१ को पहिलो त्रैमासको वित्तीय विवरण अनुसार, कुमारी बैंकले १.४१ प्रतिशत, नेपाल बैंकले १.२५ प्रतिशत, स्ट्यान्डर्ड चार्टर्डले ०.८९ प्रतिशत, कृषि विकास बैंकले १.०२ प्रतिशत र एनएमबि बैंकले ०.९३ प्रतिशतले ब्याजदर घटाएका छन्। यी बैंकहरूले तीन महिनामै १० प्रतिशत भन्दा बढी ब्याजदर घटाएका छन्।
बैंकहरूको आधार दर तुलनात्मक रूपमा
सबैभन्दा कम आधार दर स्ट्यान्डर्ड चार्टर्ड बैंकले ५.७१ प्रतिशतमा कायम गरेको छ। राष्ट्रिय वाणिज्य बैंक ६.१५%, नेपाल बैंक ६.७२%, एभरेस्ट बैंक ६.८०%, नबिल बैंक ७.०२%, कुमारी बैंक ७.४८%, एनएमबि बैंक ७.४९%, सिद्धार्थ बैंक ७.५८%, माछापुच्छ्रे बैंक ७.६१%, प्रभु बैंक ७.६५%, नेपाल एसबीआई बैंक ७.७२%, लक्ष्मी सनराइज बैंक ७.७९%, प्राइम कमर्शियल बैंक ७.९२%, सिटिजन्स बैंक ७.९२%, हिमालयन बैंक ८.३५% र एनआईसी एशिया बैंक ८.३७% प्रतिशतका आधारदरका साथ तुलनात्मक रूपमा धेरै आधारदर भएका बैंकहरूको सूचीमा रहेका छन्।
बैंकिङ क्षेत्रमा कम आधार दर हुनुलाई बैंकको सफलता मानिन्छ। यसले गुणस्तरीय ग्राहकले बैंकसँग कारोबार गर्ने र ऋणको जोखिम घटाउने भएकोले यो राम्रो मानिन्छ भन्छन् नेपाल राष्ट्र बैंकका पूर्व कार्यकारी निर्देशक अर्थविद् नरबहादुर थापा।
ब्याजदर निर्धारण प्रणाली
बैंकहरूले ऋण दिँदा दुई प्रकारले ब्याजदर निर्धारण गर्ने गर्दछन्: स्थिर ब्याजदर प्रणाली र गतिशील ब्याजदर प्रणाली। स्थिर ब्याजदर प्रणाली अनुसार ऋण लिएका ग्राहकको ब्याजदर घटबढ हुँदैन। गतिशील ब्याजदर प्रणालीअनुसार ऋण लिएका ग्राहकको हकमा जोखिम प्रिमियमलाई यथावत् राखेर आधार दर अनुसार ब्याजदर घटबढ हुने व्यवस्था छ।
कस्ट अफ फण्ड र अन्य खर्चहरू
बैंकहरूले कस्ट अफ फण्ड (स्रोतको लागत), प्रशासनिक खर्च र अनिवार्य नगद मौज्दातबापतको ०.२५% लागत जोडेर आधार दर गणना गर्ने व्यवस्था छ। यसरी तय हुने दरमा सामान्यतया २% देखि ४% सम्म प्रिमियम थप गरिन्छ। यसरी कायम हुने दरमा कर्जाको जोखिमका आधारमा केही प्रतिशत प्रिमियम थप गरेर बैंकहरूले ब्याजदर निर्धारण गर्दै आएका छन्।
कात्तिक महिनाका लागि तोकेको ब्याजदर अनुसार बैंकहरूले आधार दरमा सामान्यतया २ देखि ४ प्रतिशतसम्म प्रिमियम निर्धारण गरेका छन्। केही विशेष प्रकारको ऋणमा शून्य प्रतिशत र फोर्स लोन जस्ता केही ऋणमा ८ प्रतिशतसम्म समेत प्रिमियम निर्धारण गरिएको छ।
वाणिज्य बैंकहरूको आधार दरको तुलनात्मक अवस्था
वाणिज्य बैंकहरूले स्रोत जुटाउन जुन दर तिर्दैछन्, त्यसमा बैंकहरूले जुटाउने अधिकांश स्रोतमा समेत लागत पर्छ। खासगरी प्राथमिक पुँजी बाहेकका पुँजीमा बैंकहरूले ब्याज तिर्नुपर्छ। प्राथमिक पुँजीमा भने लाभांश वितरण गरिन्छ। सबै प्रकारका निक्षेप, ऋणपत्र, बण्ड तथा अल्पकालीन ऋणहरू समेत यस अन्तर्गत पर्छन्।
यद्यपि यसमा अधिकांश हिस्सा निक्षेपकै हुने गरेको छ। असोज मसान्तमा आधारित विवरणका अनुसार बैंकहरूको कस्ट अफ फण्ड ३.४९ देखि ६.३६ प्रतिशतसम्म रहेको देखिन्छ। यसमा स्ट्यान्डर्ड चार्टर्ड ३.४९%, राष्ट्रिय वाणिज्य बैंक ४.२७%, नेपाल बैंक ४.६१%, एभरेस्ट बैंक ५.०९%, कृषि विकास बैंक ५.१४%, नेपाल इन्भेष्टमेन्ट मेगा बैंक ५.२०%, नबिल बैंक ५.३१%, प्रभु बैंक ५.३९%, माछापुच्छ्रे बैंक ५.४७%, ग्लोबल आईएमई बैंक ५.५%, सिद्धार्थ बैंक ५.५१%, लक्ष्मी सनराइज बैंक ५.६४%, सानिमा बैंक ५.६४%, कुमारी बैंक ५.७५%, एनएमबि बैंक ५.७६%, सिटिजन्स बैंक ५.८४%, नेपाल एसबीआई बैंक ५.९८%, हिमालयन बैंक ६.२२%, एनआईसी एशिया बैंक ६.३०% सहित तुलनात्मक रूपमा धेरै कस्ट अफ फण्ड भएका दश बैंकमा रहेका छन्।
बैंकिङ क्षेत्रमा कम आधार दरको महत्व
बैंकहरूले कम आधार दर राख्दा ऋणीहरूले कम ब्याज तिर्नुपर्ने हुन्छ र बैंकहरूको ऋण जोखिम घट्ने गर्दछ। यसले ग्राहकलाई आकर्षित गर्ने र बैंकको प्रतिस्पर्धात्मकता बढाउने काम गर्दछ।
नेपाल राष्ट्र बैंकका पूर्व कार्यकारी निर्देशक अर्थविद् नरबहादुर थापाले भनेका छन् कि कम आधार दर भएको बैंकमा गुणस्तरीय ग्राहकले कारोबार गर्ने र ऋणको जोखिम घटाउने भएकोले यसलाई राम्रो मानिन्छ।
